November in de tuin

In november komt de tuin langzaam tot rust. De kleuren vervagen en de planten worden steeds kaler. De natuur maakt zich klaar voor de winter. Ondertussen zijn de voorbereidingen voor volgend jaar volle gang. Bomen en heesters worden nu gesnoeid, bollen en vaste planten kunnen geplant worden en de zomerborders worden opgeruimd. Dek de planten en bodem toe met een laagje bladeren en maak de tuin klaar voor een diepe winterslaap. Hieronder vind je alle tips voor tuinonderhoud in november.

Zaaien & planten

Bloemen en perkplanten

•	Zaai Siererwten binnen voor. De plantjes kunnen nu rustig groeien en zullen volgend jaar al vroeg bloeien.
•	Neem wortelstekken van planten die dikke wortels vormen, zoals Ossentong, Phlox en Papaver Orientale. Leg een dikke gezonde wortel bloot, snijd er enkele stukjes vanaf en plant ze verticaal (met de bovenkant naar boven!) in een potje. Na een maand zie je de eerste blaadjes, en nog een maand later zijn de nieuwe wortels goed ontwikkeld en kun je ze verspenen.
•	Neem winterstekken van aalbessen en Forsythia. Knip verhoute twijgen van 30 cm af en steek ze voor tweederde in de grond. Dit kun je gewoon buiten doen, op een beschut plekje in de tuin. De stekken zullen gaan wortelen en in het voorjaar – als de blaadjes verschijnen – kun je ze uitplanten.
•	Zaai koudekiemers, zoals St. Janskruid, Pinksterbloem, Engelwortel en Kaardebol. Deze planten hebben een koude periode nodig om te ontkiemen. Je kunt ze direct in de border zaaien, of in potjes die je buiten zet.
•	Plant nieuwe vaste planten of herplant bomen en struiken zolang het niet vriest.

Bollen en knollen

•	Plant lentebloeiers in de tuin. Nu de bodem is afgekoeld is de tijd rijp om de tulpen te planten.
•	Vul ook wat potten met tulpen voor een vrolijk voorjaarsdisplay op het terras.
•	Controleer de bloembollen die je binnen voortrekt op scheuten, en verplaats ze naar een koelere, lichte plek als ze ongeveer 3cm zijn.
•	Haal de dahliaknollen uit de grond en bewaar ze op een koele droge plek, als je dat vorige maand nog niet gedaan hebt. Als alternatief kun je de knollen ook bedekken met een dikke laag mulch of compost.

In de moestuin

•

November is een goed moment om de plannen voor de moestuin van volgend jaar te maken. Let er op dat je de gewassen regelmatig roteert; een type gewas steeds op dezelfde plek kweken kan ervoor zorgen dat de ziekten voor dat type zich daar ophopen. Moestuingewassen zijn onder te verdelen in 4 groepen: wortels, kolen, peulvruchten en de rest (tomaten, aardappelen, courgettes, etc). Houd er dus rekening mee dat de gewassen uit deze groepen ieder jaar op een andere plek hebt staan.

Snoeien

•	De meeste bomen en heesters – zoals Berk, Beuk, Kastanje en Esdoorn – kunnen nu gesnoeid worden. Snoei alleen als er geen vorst voorspeld wordt en gebruik altijd schoon en scherp snoeigereedschap. Zo genezen de snoeiwonden sneller en voorkom je bevriezingsgevaar. Let op: de walnoot kan nu niet meer gesnoeid worden, wacht daarmee tot de zomer.
•	Snoei knotwilgen en leibomen – zoals Plataan, Linde of Glansmispel – terug tot op de hoofdtak. Je kunt er ook voor kiezen om 1 á 2 knoppen te laten zitten, dan loopt de boom in het voorjaar sneller uit.
•	Wacht nog even met het snoeien van de Hortensia. Het blad en de uitgebloeide bloemen zorgen voor bescherming tegen vorst. Hortensia’s snoei je het beste in het voorjaar, vlak voordat ze weer gaan uitlopen.
•	Snoei appel- en fruitbomen zodra ze het blad hebben laten vallen. Knip de uitlopers op ongeveer een derde terug, en verwijder takken die kruislings groeien en andere takken hinderen.
•	Snoei de druiven
•	Snoei de rozen door de takken in de korten en de meeste scheuten van dit jaar weg te knippen. Knip ook de grote verhouten stammen weg. Dit stimuleert nieuwe groei in het voorjaar.
•	Knip de planten in de borders terug voor een nettere aanblik. Knip niet te rigoureus; door wat plantenmassa over te houden wordt de (koude) wind gebroken en kunnen de planten zichzelf beter beschermen tegen vorst. Daarnaast staan veel planten prachtig als wintersilhouetten in de tuin!
•	Zorg voor goede handschoenen om jezelf te beschermen tijdens het snoeien. Met extra dikke handschoenen houdt je jezelf bovendien lekker warm.

Verzorgen

•	Maak de tuin niet té netjes. Bladeren en takjes die in de borders liggen beschermen de planten tegen vorst, zijn goed voor het bodemleven, zorgen ervoor dat de insecten kunnen overwinteren en worden uiteindelijk omgezet in voeding voor de bodem. Lekker laten liggen dus.
•	De planten die vóór de langste dag bloeien – zoals Pioenrozen, Papaver Orientale en Lupine – kun je nu delen. Planten die ná de langste dag bloeien kun je beter delen in het voorjaar.
•	Controleer of de nieuw aangeplante bomen, heesters en planten nog goed in de aarde staan.
•	Bescherm vorstgevoelige vaste planten door ze af te dekken met bladeren. Let wel op dat het geen verstikkende laag gaat vormen. Houdt het luchtig en haal de bladeren zo veel mogelijk weg rondom de groeipunten zodra de vorstperiode voorbij is.
•	Zet vorstgevoelige kuipplanten op een beschutte plek en pak ze goed in met een vorstbeschermhoes.
•	Haal de schotels onder potten vandaan en zet de potten iets omhoog zodat het water goed weg kan lopen.
•	Bedek kale bodem met een laag compost of de bladeren en takjes die van het gazon en tuinpad afkomen.

Gazon

•	Verwijder de bladeren van het gazon om bruine plekken te voorkomen. Het blad kun je in de border tussen de planten leggen, zo bescherm je de planten en de bodem tegen de ergste vorst en geef je de insecten een veilig onderkomen voor de winter. Je kunt het blad natuurlijk ook omzetten in bladcompost. Vul grote vuilniszakken met blad, prik er een aantal gaatjes in en leg ze opgestapeld weg op een vergeten plekje in de tuin. Na een jaar zijn de bladeren omgezet in een fijne bladcompost.
•	Belucht het gazon om de drainage te verbeteren en pak lelijk geworden plekken aan. Zo herstelt het gazon weer snel van de droge zomermaanden.
•	Loop niet over het gras als het bevroren is, daarvan kan het beschadigen met bruine plekken als gevolg.
•	Mosvorming in het gazon? Laat het nu lekker zitten, in het voorjaar heb je dit met de juiste aanpak zo weer onder controle. Ga nu zeker niet bijmesten om het mos tegen te gaan; dit stimuleert groei van het gras, waardoor dit gevoelig wordt voor bevriezing.

Vijver

•	Verwijder ingevallen bladeren regelmatig met een net. De bladeren worden afgebroken en omgezet in voedingsstoffen, waar in het voorjaar gretig gebruik van wordt gemaakt door algen.
•	Schakel de vijverpomp uit om watercirculatie te voorkomen. In de winter vormt zich op de vijverbodem een waterlaag met een stabiele temperatuur van 4 °C, waardoor vissen, planten en amfibieën kunnen overleven. Door watercirculatie mengt deze laag met kouder water, wat schadelijk is voor het vijverleven. Maak pomp en filter schoon en berg ze op, bij voorkeur in een emmer water op een vorstvrije plek om te voorkomen dat het rubber uitdroogt.
•	Na een groeiseizoen heeft organisch afval zich opgehoopt op de bodem. Dit bodemslib kun je verwijderen met Sludge Cleaner, een natuurproduct op basis van kalk. Het stopt de verzuring en breekt de laag bodemvuil af m.b.v. micro-organismen, zonder de vijver daarbij te verstoren. Hierdoor neem je de voedingsbodem voor toekomstige algen weg, wat een plaag in het voorjaar voorkomt.
•	Laat de vijver zoveel mogelijk met rust. De amfibieën en reptielen hebben zich ingegraven voor hun winterslaap en vissen houden zich stil op de bodem van de vijver.

In en rondom het huis

•	Maak het gereedschap goed schoon voordat je het opbergt voor de winter. Je kun de snoeischaar nu een grote onderhoudsbeurt geven. Hier lees je stap voor stap hoe je dat aanpakt.
•	Verwijder blad van de paden en het terras. Verwijder ook de groene aanslag om te voorkomen dat het in natte periodes spekglad wordt. Let op: ga NIET aan de slag met een hogedrukreiniger! Hiermee beschadig je de toplaag, waardoor het vuil alleen maar hardnekkiger terugkomt. Met BioNyx biologische schoonmaakmiddelen los je het vuil (zonder schrobben en zonder chemicaliën!) snel en effectief op.
•	De koudere maanden zijn een goed moment om buitenklussen op te pakken, zoals een schutting plaatsen, terras aanleggen, tuinpad veranderen of een tuinkas plaatsen.
•	In de winter kunnen vogels wel wat extra’s gebruiken. Er is minder eten te vinden, terwijl het veel energie kost om warm te blijven. In een koude nacht kunnen ze zo wel 10% van hun lichaamsgewicht verliezen! Zorg dus dat er voldoende vogelvoer aanwezig is, zo help je jouw gevederde vrienden de winter door. Voer de vogels regelmatig vanuit onze gerecyclede voeders.
•	Zorg voor een vogelbadje met vers water, zodat de vogels ook kunnen drinken als het water op andere plekken bevroren is.
•	Leg een voorraadje brandhout aan voor de openhaard of vuurkorf. Met een Kindling Cracker splijt je grote stukken hout makkelijk en veilig tot aanmaakhout of brandbaar haardhout. Voor complete stammen kun je het best een Smart Holder zaagbok gebruiken.
•	Plaats tuinverlichting met een sensor of een smart verlichting in de tuin. Zo is het tuinpad, de deur of de veranda altijd goed verlicht als het nodig is maar gebruik je geen energie als het niet nodig is.
•	Laat de tuinslang goed leeglopen en sluit de buitenkraan af.